Is er een grens aan de vrijheid van meningsuiting

Over aanzetten tot haat etc..

Voor de wetteksten zie deze pagina

Je mag eender welke mening hebben. Ook de vuilste, vreselijkste, discriminerendste, beledigendste die je maar kunt denken. Pas als je je mening gaat uiten (d.w.z. uitspreken of uitdrukken middels een handeling, daad, gebaar…) wordt het ingewikkelder.
1. Zolang je het privé doet (besloten kring) zijn er geen grenzen behalve die je privé-kring zelf stelt. Anders gezegd: daar is het een kwestie van ‘fatsoen’ en ‘etiquette’: Dat zeg je toch niet; zoiets doe je toch niet, etc. Ieder mens leeft binnen een ‘moreel universum’: do’s and don’ts van de ingroup.1 Investeren in een ‘sound’ moreel universum (goede opvoeding, onderwijs) zal meer impact hebben op het samen-leven dan juridische correctie van wangedrag achteraf.
2. Ga je je mening in het openbaar uiten, dan kan de wetgever in actie komen om te voorkomen dat de ‘clash of opinions’ uit de hand loopt en schade berokkent aan een burger (of een groep burgers). Belangrijk daarbij is dat de rechter pas achteraf mag optreden. Er moet m.a.w. eerste iets gebeurd/gedaan/gezegd zijn dat lijkt op een overschrijding van een juridische grens (gesteld door bijv. de anti-discriminatiewet). Hierbij speelt het schade-principe, het kwaad opzet en de context altijd een doorslaggevende rol: Dus: Wordt er in dit concrete geval iemand opzettelijk geschaad.

Belangrijke termen/begrippen

aanzetten tot discriminatie, haat of geweld

‘Aanzetten tot’ betekent anderen aansporen, oproepen, aanstoken om iets te doen dat mensen schade berokkent. De mogelijke begrippen zou je in dit geval beter door de werkwoorden vervangen: Door de manier waarop jij jouw mening verkondigde, gaan sommigen misschien effectief andere mensen discrimineren (op grond van geslacht, huidskleur, ras…), of beginnen jouw volgers/toehoorders gevoelens van haat te ontwikkelen jegens andere mensen (homo’s of moslims bijv.) of gaan over tot geweld tegen een bepaalde groep.

tegen anderen

De actie die strafbaar is, moet gericht zijn tegen andere mensen, d.w.z. individuele personen of groepen. Algemene kritiek op bijvoorbeeld een politieke overtuiging, godsdienst of levensbeschouwing valt hier dus niet onder.

In het openbaar

Zoals gezegd gaat het niet om meningen in de ‘privé-sfeer’, maar in de ‘openbare ruimte’. De definitie hiervan is echter behoorlijk ruim tegenwoordig (NB: het is de rechtspraak in concrete gevallen die dit bepaalt). Ze omvat zo ongeveer alle reële plaatsen waar meer mensen dan dader en slachtoffer aanwezig zijn. Ook wordt de verspreiding van gedachten via mediakanalen (papieren en digitale teksten, e-mails, sociale media) geacht in de ‘openbare ruimte’ plaats te vinden.

doelbewust

Doelbewust betekent dat de dader opzettelijk en actief aanspoort tot discriminatie, haat, geweld of segregatie. Anders gezegd: hij zegt/doet bedpaalde dingen met de bedoeling om te discrimineren, de haat te doen toenemen, geweld uit te lokken, groepen tegen elkaar op te zetten…

om een welbepaalde reden

Hier wordt het tricky want de ‘welbepaalde’ redenen moeten we in andere wetgeving zoeken en daar komt veel casuïstiek bij kijken (vonnissen per geval). De Antiracismewet en de Antidiscriminatiewet noemen samen maar liefst negentien ‘gebieden’ (aspecten) waar dit zou kunnen voorvallen. NB: steeds gaat het erom dat rond dit aspect er actief, doelbewust aangespoord wordt tot haat, geweld, of segregatie, in het openbaar De onderwerpen zijn dus op zich helemaal niet taboe. Integendeel: het zijn hot items. Vandaar…

  • ras (beter: wat men ‘ras’ noemt)
  • afkomst
  • huidskleur
  • nationaliteit
  • nationale of etnische afstamming
  • leeftijd
  • geboorte
  • vermogen
  • burgerlijke staat
  • politieke overtuiging
  • syndicale overtuiging
  • seksuele geaardheid
  • taal
  • handicap
  • sociale afkomst
  • geloof of levensbeschouwing
  • fysieke of genetische eigenschap
  • huidige of toekomstige gezondheidstoestand

Nog drie grensoverschrijdingen

  1. Denkbeelden verspreiden over rassuperioriteit of rassenhaat.
    Dat lijkt me duidelijk genoeg. Dat hoeft m.i. niet apart genoemd te worden.
  2. Behoren tot of meewerken met een groep of vereniging die herhaaldelijk discriminatie of segregatie verkondigt.
    Ook hier geldt dat het gaat om een ‘bewuste keuze’ van de dader en de vereniging in kwestie moet in het openbaar doelbewust acties in de genoemde zin ondernemen. Hier is het strafbaarstellen van ‘lidmaatschap’ het nieuwe element.
  3. Negationisme
    In het openbaar de genocide door het Duitse naziregime tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘ontkennen, goedkeuren, schromelijke minimaliseren, of rechtvaardigen’

Persoonlijke opmerking (Dick Wursten)
De laatste bepaling rond de shoah (meestal ‘holocaust’ genoemd. Ik houd niet van die term. holocaustus = brandoffer) is ’the odd one out’, d.w.z. hier vindt geen begrenzing van de vrijheid van meningsuiting plaats omdat ‘concrete anderen doelbewust schade wordt berokkend‘ (dat is toch the bottomline van alle eerder genoemde inperkingen); neen, hier wordt een selectie van meningen die te maken hebben met een historisch feit (de ‘shoah’) strafbaar gesteld. Door deze uitzondering te maken ontstaat er willekeur. Waarom deze meningen ten opzichte van dit specifieke feit wel, en waarom andere niet, d.w.z. De Armeense genocide? De Rwandese genocide? Wat is er zo uniek aan de shoah dat… Ik zelf ben van mening dat de shoah wel degelijk uniek is, maar vind dat het debat daarover op een ‘open’ (wetenschappelijke) wijze moet kunnen worden gevoerd, d.w.z. met woord en wederwoord, gebaseerd op argumenten en onderzoek.

  1. Dat geldt ook voor misdadigers (denk aan de mafia en de omerta). Afwijkend gedrag is niet juridisch vervolgbaar, maar moreel laakbaar en leidt tot interne ‘sancties’.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *