Het offerfeest komt er weer aan

Nog 7 nachtjes slapen en in plaats van schaapjes tellen mag je ze weer handmatig de keel oversnijden, bij voorkeur onverdoofd. Over de m.i. misplaatste solidariteit die christenen hier aan de dag menen te moeten leggen heb ik elders al het nodige gezegd, dus dat ga ik hier niet herhalen. Alternatieven om het Offerfeest te vieren zijn er ook binnen de moslimwereld plenty. Dus, komaan zeg: Evolve…

Ik wil vandaag enkel wijzen op de impact die het live meemaken van het slachten van dieren heeft op kinderen. En ik ben niet sentimenteel van aard, dus daarom gaat het mij niet. Het gaat om iets diepers: hoe breng je kinderen – voor het eerst – in aanraking met het doden van een levend wezen. De ‘eerste keer’ is namelijk bepalend voor hoe je daar de rest van je leven mee omgaat, tegenover staat. Welnu: Ik begrijp dat moslimpapa’s graag hun zonen (zo jong mogelijk) meenemen naar de slachthuizen om die ervaring met hen te kunnen delen: mysterium fascinans et tremendum, inderdaad. En voor het Offerfeest – als ze het niet zelf mogen zien/doen – dan toch via live-streaming vanuit het slachthuis. Wat voor effect heeft dat op die kinderen?

Welnu, afgelopen zomer zag ik delen van de TV-reeks De neven van Eus (Öczan) waaronder die aflevering waarin Eus vertelt over zijn eerste Offerfeest (of was het een standaard halal-slachting? Voor het lam maakt het niet uit) en zijn eigen besnijdenis. (lees verder onder de foto)

Eus (Öczan)  bij zijn geboortehuis

Hij was vier jaar geworden, zo vertelt hij, en had een lammetje gekregen. Hij kon er nog op zitten: “Ik werd hier in deze tuin rondgereden, en had een paradijselijk gevoel. Ik had een vriendje hier in dit primitieve, verlaten dorp.” Maar op een dag gebeurde er iets vreselijks. De dorpsslager kwam langs en nam het lammetje van Eus zomaar mee. “Ik ging achter die man aan. ‘Wat doet u nou in godsnaam met mijn lammetje?’ Toen zag ik de man een gebed doen, een groot mes pakken, en bam: het lammetje werd de keel doorgesneden.” Terwijl een onthutst Eusje toekijkt, bloedt het lammetje dood op de grond. Hij was ontroostbaar. Zijn vader zei  “Wat ben je aan het huilen? Je bent toch geen meisje?! En met een grote grijns voegde hij toe: ‘Kom, we gaan er lekker van barbecuen'” Alsof dat allemaal nog niet erg genoeg was, werd de volgende dag ook het mes in Eus zelf gezet: Hij werd besneden, ‘Onaangekondigd, onverdoofd en ongelukkig’. Waarna iedereen zich aan tafel zette en zijn lammetje at. Als protest tegen zijn ouders at Eus tien jaar lang geen vlees.

Misplaatste solidariteit rond ritueel slachten

Christelijke leiders tegen verbod op onverdoofd slachten: Een voorbeeld van misplaatste solidariteit.

In een verklaring over ‘onverdoofd slachten’ (NL – FR) betuigen de ‘christelijke leiders van België’ (als protestant moet ik dan toch altijd een beetje lachen, maar dit terzijde) hun solidariteit met hun Joodse en islamitische collega’s door vraagtekens te plaatsen bij het wetsvoorstel van het Waals parlement om het onverdoofd slachten met ingang van 1 januari 2019 te verbieden.

De verklaring zegt dat er ‘belangrijke waarden in het geding’ zijn. Daar ben ik het mee eens. Al meer dan 30 jaar is er in ons land een wet op het ‘Dierenwelzijn’ waarin het onverdoofd slachten wordt verboden. Dat lijkt mij inderdaad een belangrijke waarde, die wel wat support kan gebruiken van de ‘religieuze leiders’. Het blijkt hier echter niet te gaan om deze belangrijke waarde, maar om de ‘vrijheid van godsdienst’. De religieuze leiders waren dus toch weer vooral bezorgd om zichzelf. Jammer. Maar okay, vrijheid is een belangrijke waarde, en vrijheid van godsdienstuitoefening ook. Alleen zie ik niet goed in wat dat met een verbod op onverdoofd slachten te maken heeft. Natuurlijk weet ik wel dat tot op heden er een uitzonderingsclausule op de wet bestaat, die mensen die onverdoofd slachten buiten vervolging stelt als zij zich beroepen op hun religie: ‘Mijn God/mijn geloof/ gebiedt mij dat te doen’. Door de mensen dit ‘excuus’ te ontnemen wordt er toch geen inbreuk gemaakt op de vrijheid van religie ? Mensen mogen nog steeds vinden dat ze hoogst persoonlijk een schaap de keel over moeten snijden – liefst in familieverband met de kinderen erbij – om het Offerfeest te vieren. Dat wil toch echter niet zeggen dat de staat daar dan meteen maar ruim baan voor moet maken?

Er zijn ook christenen die vinden dat abortusartsen strafrechterlijk vervolgd (en volgens sommigen zelfs: standrechtelijk geëxcuteerd) zouden moeten worden, of dat leraren biologie geen evolutieleer mogen onderwijzen. Toch geen haar op ons hoofd dat eraan denkt om deze mensen hun gang te laten gaan. Vrijheid van godsdienst betekent niet dat de staat alles maar moet toestaan wat men met beroep op ‘God’ (in welke gedaante dan ook) rechtvaardigt. Er zijn ook moslims en christenen (echt waar) die vinden dat polygynie (met meer dan één vrouw gehuwd zijn) de weg is die God de man niet alleen toestaat, maar zelfs wijst. En er waren (maar voorzover ik weet bestaan die niet meer) diep-religieuze mensen die vonden dat kinderen geofferd moesten worden, of dat er seksueel verkeer moest zijn met tempelprosituées voorafgaand aan de rituele offers. Stel u voor dat die religies nog zouden bestaan! Mag je die in naam van de godsdienstvrijheid dan ook geen strobreed in de weg leggen? De staat heeft dus, met inachtneming van de vrijheid van meningsuiting, volledig het recht paal en perk te stellen aan allerhand menselijke handelingen, ook als die religieus gemotiveerd zijn. Godsdienstvrijheid is geen immunisering tegen overheidsbemoeienis, laat staan een vrijbrief om te doen en laten wat je wilt.

Waarom moet de voorzitter van de synodale raad van de protestantse kerk perse het pleit voeren voor de conservatieve wettische vleugel in religies die niet eens de zijne zijn?

Als de Vlaamse en Waalse overheid aan het onverdoofd slachten van dieren niet langer wenst mee te werken, dan is dat haar goed recht. Daarmee staat de ‘belangrijke waarde van de vrijheid van godsdienstuitoefening’ niet op het spel. De overheid geeft dan gewoon aan, dat er grenzen zijn, dat iedere burger voor de wet gelijk is, gelovig of ongelovig en dat wat haar betreft dierenwelzijn boven een religieus ritueel gaat. Zeggen dat het er in seculiere slachthuizen ook vreselijk aan toegaat, zoals de verklaring doet, is een flauwe afleidingsmanoeuvre. Dat is natuurlijk zo. En daar moet evengoed iets aan gebeuren. En dat probeert de wetgever ook. Maar, zo gaat de verklaring verder, de kritiek op onverdoofd slachten wordt zo gemakkelijk ‘een dekmantel voor een discours van misprijzen van de levenswijze en spijswetten van onze joodse en islamitische medeburgers’. Dat zal wel zijn, maar ook daarmee is de grond van de zaak zelf toch niet weerlegd. Abusus non tollit usum (‘Misbruik van iets diskrediteert een goed gebruik niet’) En dan nog: het merendeel van moslims eet al lang vlees uit Nieuw-Zeeland waarop het stempel ‘halal’ staat maar dat afkomstig is van dieren die verdoofd zijn vóór ze geslacht werden. Geen haan die ernaar kraait. Dus waar gaat het dan om? En ook onder de Joden zijn er velen die geen probleem hebben om de regels van de kashroet (kosher-eten) aan te passen, dan wel er vrij mee omgaan. Hun stem hoor je alleen niet. Ik weet wel dat de diep-gelovigen dan roepen dat dat geen èchte moslims/joden zijn, maar waarom zouden zij het alleenrecht op die religie hebben! God is wel in de hemel, maar godsdienst is mensenwerk en regels kunnen altijd ook anders geïnterpreteerd en toegepast worden. Dat is doorheen de geschiedenis constant gebeurd. Godzijdank. De enigen die dat niet kunnen, zijn de fundamentalisten.

Waarom, zo vraag ik mij dus af, moet de voorzitter van de synodale raad van de protestantse kerk perse het pleit voeren voor de conservatieve wettische vleugel in religies die niet eens de zijne zijn? Zou het niet veel zinvoller zijn als hij in zijn publieke optreden solidariteit zou betuigen met mensen die het nodig hebben en dan op grond van waarden die ook de onze zijn. In het Lutherjaar kan ik niet anders dan vermoeden dat de ‘evangelische vrijheid’ van de mens om in eer en geweten zijn eigen leven te leiden voor Gods aangezicht, meer aandacht verdient dan het vrijwaren van de speelruimte van gevestigde religieuze instituten.

Dick Wursten

  • Voor misverstanden en mythes (al dan niet bewust in stand gehouden) rond onverdoofd en ritueel slachten: zie de website van GAIA