Spotprenten en cartoons

Spotprenten zijn altijd populair geweest in de communicatie over levensbeschouwelijke issues. Ze raken namelijk het gevoel en – ookal geloven theologen dat niet – ook religie is eerst een kwestie van gevoel, dan pas van opvattingen. Het belangrijkste gevoel: loyaliteit aan de groep, trouw aan de god. Daarom doen spotprenten pijn. Hieronder twee uit de beginjaren van de Reformatie.

Eén uit de directe omgeving van Luther (Lucas Cranach, de ondernemer-drukker-graveur-schilder van Wittenberg), de ander uit de groep van Luthers’ tegenstanders. De eerstgenoemde borduurt voort op een anti-pauselijke prent over een ‘gedrocht’ dat ooit zou zijn aangespoeld in Rome, vlakbij de Engelenburcht. Een vrouw met een ezelskop en allerlei dierlijke extremiteiten. Pure fantasie natuurlijk, maar fake news floreert als er groepsidentiteiten moeten worden bevestigd/beklad. De Luthersen zagen hierin een teken van God, en de ezel kreeg de naam ‘Bapstesel’: paus-ezel. Men zag er een allegorie in van de roomse kerk. Dat het hoofd van die kerk een ezelskop is kwam goed uit…

De tweede is een afbeelding van Luther, die – volgens de rome-getrouwe gelovigen – natuurlijk niet iemand kan zijn die ‘vragen stelt’ die misschien wel ergens op slaan. Natuurlijk niet, dan zou je moeten gaan nadenken over de status quo en dat leidt alleen maar tot revolutie. Neen, die Luther is een instrument in de handen van de duivel: Luthers kop (nog als monnik, met tonsuur) is een doedelzak die de duivel gebruikt om de mensen naar ‘zijn pijpen te laten dansen’.

 

 

Salafisten in Genk en Antwerpen

Voltaire is er nog duizelig van, zovaak moest hij zich vandaag in zijn graf omdraaien. Al die ‘verlichte’ democraten die plots moord en brand riepen omdat er een cursus wordt georganiseerd door een enge culturele vereniging van islamitische strekking. Daar werden onwelgevallige meningen verkondigd over alcohol, werd de omgang met ongelovigen afgeraden (‘zonde’) , en werd de hele muziekscene aan de duivel toegewezen. Ja, die meningen bestaan – en ze hebben nog nooit zoveel gratis zendtijd gekregen als nu.

Dus nog één keer: “I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it.” (uit een boek over Voltaire uit 1906).

Als men onder valse voorwendsels een zaal heeft gehuurd, dan is dat een andere zaak, maar ook hier is het misschien niet zo simpel als men het voorstelt. Een cursus over islam vanuit binnenperspectief is geen ‘religieuze activiteit’, sorry. Je moet die dingen wel uit elkaar houden. Wie alles mixt, maakt er een potje van: soep.

Dus: Dat we het niet eens zijn met iemand is geen reden om hem het zwijgen op te willen leggen. Integendeel. Met die persoon wil je van gedachten wisselen tot je hem overtuigd hebt van jouw gelijk (of andersom, hoewel dat bijna nooit voorkomt. Vreemd eigenlijk). Dat is ‘burgerzin’. Zo werkt de open samenleving. Iedereen mag mij uitnodigen voor een gesprek of een debat over eender wat. Als ik meen dat ik er iets over te zeggen heb, dan kom ik. Vraagt men verantwoording, ik geef die. Dat we ons zorgen maken over de consequenties van de zuiverheidsideologie van het salafisme (met haar ‘contaminatievrees’, je wordt besmet door de omgang met ongelovigen) is terecht. Daardoor wordt inderdaad het samen-leven zelf bedreigd. Maar ook dat betekent nog niet dat we de mensen het recht mogen ontzeggen om die mening te hebben en te uiten.

Te hebben: Het recht op het hebben van een afwijkende en onwelgevallige mening is sinds 1648 (vrede van Munster) verworven in onze contreien, tot grote ergernis overigens van de toen dominante ideologie, genaamd de rooms-katholieke religie. Het heeft de achterhoedegevechten van de godsdienstoorlogen beëindigd en veel repressie voorkomen. Het recht om die mening te uiten, zo luid als men wil, en ongecensureerd, komt elke burger van dit land toe, al sinds België bestaat (1831, Belgische Grondwet, o.a. artikel 19 en 25).

Dus waar hebben we het over? Over het feit dat religie een booming business is, en dat op deze markt – die vrij is, want religies zijn ook maar culturele constructies – zich dus allerlei figuren kunnen begeven die eender wat mogen verkondigen, ook een ex-rapper die tot inkeer is gekomen en vervolgens alle muziek afwijst. Je kan dat betreuren, maar strafbaar is het niet. Als ze aanzetten tot haat, of IS verheerlijken, dan is het gedaan. Die grens mag niet overschreden worden, naar geen van beide kanten.